Is RRR (2022) Postmodernistisch?

Ik ben mezelf verloren in een te diepe gedachtegang over het postmodernisme, kolonialisme en de geschiedenis van film in zijn geheel. Dus los daarvan: RRR (2022) is een fantastische film, zeer vermakelijk en zoals ik ze graag aanraadt, durf ik vrij zeker te zeggen dat je nog nooit zoiets hebt gezien. De film staat gewoon op Netflix. Schrik niet van de lengte van 3 uur, hij is heel goed in twee delen van anderhalf uur te kijken. Nu het leuke: omdat je niet gewend bent te kijken naar een dergelijke film ben je je veel meer aan het afvragen waar je nou precies naar kijkt. Daarom is het een hele goede film om jezelf uit te dagen. Er zitten geen spoilers in het essay van deze week. Als je echt je cultureel analytische spier wilt trainen lees dan zeker door.

Deze week heb ik toch een bijzondere film gezien: RRR (2022). Of ja, ik heb de tweede helft gezien. De eerste helft heb ik al lange tijd geleden gezien. Dat brengt mij ook meteen bij het enige puntje van kritiek: De film had prima gesplitst kunnen worden in twee delen. Dat terzijde, kunnen we het hebben over één van de favoriete onderwerpen van de filmstudent: het postmodernisme. 

Er zijn vele verschillende definities van het postmodernisme en daarom kun je er eigenlijk niks zinnigs over zeggen. Toch zou ik u, waarde lezer, graag een kader willen schetsen zodat we in het vervolg niet langs elkaar heen zullen praten, en zou ik tegelijkertijd de film RRR (2022) willen aanraden.

Zoals alle eigentijdse, zelfbenoemde filmrecensenten vroeg ik ChatGPT over het postmodernisme. ChatGPT stelde dat dit soort films "self-awareness, irony, [and] playfulness with genres" bevat. Voor mij is dit het beste te begrijpen als dat de film zich bewust is van het feit dat het een film is, en daardoor over de grenzen gaat van wat een film zou moeten zijn. Een postmodernistische film kan alleen maar een film zijn en geen andere vorm van media, omdat het gebruik maakt van het feit dat het een film is om de boodschap te verkondigen. Waar bij de modernistische film de film een medium is om een verhaal of boodschap te vertellen, is bij een postmodernistische film de film meer dan het medium en onderdeel van het verhaal of de boodschap. 

Volgens het bovengenoemde zou je RRR als postmodernistisch kunnen beschrijven. Het speelt namelijk met de genres van historische drama (de twee hoofdpersonen zijn gebaseerd op echte historische figuren) en Bollywood actie. Ook is het een musical, maar aangezien dit bij Indiase films erg gebruikelijk is, valt dit niet onder het spelen met genres. Een Bollywood actiefilm heeft vaak muziek tussendoor. Als we vervolgens kijken naar de boodschap van de film komen we uiteindelijk ook postmodernistisch uit. De eerste laag is natuurlijk de twee hoofdpersonen zijn de helden en de Britten zijn kwaadaardig of breder: het kolonialisme en het imperialisme zijn kwaadaardig. De tweede laag is dat westerse media een eenzijdig beeld neerzetten van kolonialisme en dus is een film in de Indiase Bollywoodstijl nodig om dit te laten zien. Hierdoor overstijgt RRR film als medium en wordt 'film' een onderdeel van de boodschap.

Hier gaat echter wat mis. Dat RRR dus een postmodernistische film is rust hier op de aanname dat de regisseur S. S. Rajamouli bewust heeft gekozen voor de Bollywoodstijl om een punt te maken. Dit is een hele westerse blik, verwant aan vragen waarom Parasite (2019) in het Koreaans is. S. S. Rajamouli is Indiaas en maakt Indiase films. Het is dus geen mix van historische drama en Bollywood actie en ook niet in Bollywoodstijl om westerse media een les te leren. 

Al heb ik u even misleid, hebben we nu wel een enigszins werkbare definitie van de postmodernistische film, maar deze is misschien wat vaag. Om een beter begrip te krijgen van het postmodernisme moeten we eerst kijken naar het modernisme, waarop het postmodernisme voortbouwt.

Het modernisme vind ik best goed te begrijpen. Het is ontstaan in de late 19e eeuw. De ontkerkelijking is in volle gang, er is grote technologische vooruitgang en we zijn ons meer bewust van onze individuele vrijheid. We bepalen zelf wat goed en kwaad is, en de normale mens houdt zich bezig zijn plek in de nieuwe samenleven of met nog grotere existentiële vragen. Tegelijkertijd kunnen we nu, aan het einde van de geschiedenis, inzien hoe we hier zijn gekomen. De regels van een genre gelden niet meer of worden naar het absurde getrokken. 

Wanneer we deze beschrijving van het modernisme naast RRR leggen zien we veel overeenkomsten. Er is een heel duidelijk beeld van goed en kwaad in de film.  De film onderzoekt de keuzevrijheid Raju en wat vriendschap betekent. Ook binnen het genre van de actie film heeft het niet de standaard structuur, maar is het duidelijk een actiefilm. Dus RRR is een modernistische film, en juist hierdoor is het een unieke film. Zonder dat we het doorhebben zijn wij als eigentijdse filmliefhebbers steeds verder weggezakt in het postmodernisme. De thematiek en stijl van de film klopt niet met de kwaliteit van de camera. We zijn gewend dat modernistische films oud zijn. Deze gevoelsmatige tegenstrijdigheid van RRR maakt het zo'n unieke ervaring. Dit is eigenlijk de conclusie van dit chaotische 'essay', maar voor de volledigheid zal ik aan de hand van het modernisme nog even ingaan op het postmodernisme.

Het postmodernisme is ontstaan halverwege de 20ste eeuw, in mijn begrip met de schok van de tweede wereldoorlog. We zijn niet aan het einde van de geschiedenis en hele bevolkingen kunnen kwaadaardig zijn. Hierdoor wordt het idee van binaire moraliteit losgelaten. Al zit dit natuurlijk nog in films als Die Hard (1988), heeft de postmodernistische film geen of nauwelijks een moreel kompas. Ook gaat het postmodernisme verder met het aan banden leggen van het idee van genres. De postmodernistische film heeft geen genre. Dit gepaard met het binden van het verhaal aan het medium zoals hierboven maakt het postmodernisme de volgende stap na het modernisme.

Laat het weten als je goede postmoderne aanraders hebt!